आनंदघराचं ग्रंथालय

-

 आनंदघराचं ग्रंथालय

वाचन गंमत असते. वाचता येणाऱ्यांसाठी आणि नव्याने वाचायला शिकणाऱ्यांसाठीसुद्धा. वाचन शिकण्यासाठी प्रेरणा महत्वाची असते. पुस्तकं वाचनासाठीची प्रेरणा जिवंत ठेवतात. वस्तीबाहेरचे बरेच अनुभव जे मुलांपर्यंत येऊच शकत नाहीत, अशा अनुभवांपर्यंत मुलांना पोहोचवण्याचे काम पुस्तकं करतात. पुस्तकांसोबत शिकणं आणि शिकवणं दोन्ही मजेदार होतं.

अलीकडेच आमच्या आनंदघरात ग्रंथालय आलंय. मुलांना आवडतील अशी खूप वेगवेगळी पुस्तके वर्गात नेली. मुलांसमोर पसरून ठेवली. प्रचंड उत्सुकतेने मुलांनी प्रत्येक एक पुस्तक बघितलं. ही पुस्तके आपण घरीसुद्धा घेऊन जाऊ शकतो हे कळल्यावर मुलांना खूप आनंद झाला. आम्ही सर्वांनी मिळून ग्रंथालयाची नियमावली बनवली. पुस्तकांची काळजी कशी घ्यायची याबद्दल चर्चा केली. देव- घेव कार्ड म्हणजे काय, ते का वापरायचं हे समजून घेतलं. लगेचच देव-घेव कार्ड बनवले. मुलं हळूहळू पुस्तकं घरी घेऊन जाऊ लागली. पुस्तकं नेताना आणि आणताना कार्डमध्ये न चुकता नोंद करू लागली. अप्रत्यक्षपणे ग्रंथालयाची प्रणाली मुलांच्या लक्षात आली.

  बरं, मग आता पुस्तक वाचलं तर ताईला त्यातल्या गमतीजमती सांगायला नकोत? पुस्तकं परत आणताच त्यात काय काय होतं हे मुलं ताईला भरभरून सांगतात. पुस्तकातल्या आवडलेल्या भागाबरोबरच न आवडलेला भागसुद्धा आवर्जून सांगतात. वाचताना भावलेल्या एखाद्या प्रसंगाचे चित्र काढतात. वाचता न येणारी मुलेही पुस्तकातली चित्रे पाहतात, वाचतात आणि चित्रांवर चर्चाही करतात. त्यांच्यासाठी चित्रकथांची पुस्तकं! वाचलेले समजणारी मुलं सर्व प्रकारची पुस्तकं आवडीने वाचतात. पुस्तकांमुळे त्यांना एकमेकांशी बोलण्याचे नवीन विषय मिळतात. वाचलेले स्वतःहून समजून घेण्याची संधी मिळते. 

  मोठ्या गटातल्या वाचता येणाऱ्या मुलांनी तर अक्षरशः पुस्तकं खाऊन टाकली. जितू हा वर्गातला अतिशय शांत आणि खूप लोकांमध्ये न रमणाऱ्या मुलांपैकी एक. त्याने १६० पानांचं पुस्तक अगदी एकाच दिवसात वाचून परत केलं. जितूसारख्या स्वतःमध्ये रमणाऱ्या मुलांना पुस्तकांची खूप चांगली सोबत होते. जितूने पुस्तकांमध्ये मित्र शोधले. जितूच्या पुस्तकं वाचण्याचा प्रभाव वर्गातल्या इतर मुलांवर पडला आणि त्यांनीही पुस्तकं वाचायला सुरुवात केली. प्रतिक्षाने वाचण्यासाठी घेतलेली पुस्तकं शाळेत नेली. तिच्या शाळेतल्या इतर मैत्रिणींनी ती पुस्तकं वाचायला सुरुवात केली. पाठ्यपुस्तकंसुद्धा रटाळ करणाऱ्या शाळेत वाचनसंस्कृती फुलायला लागली.

  मुलांनी घरी पुस्तकं नेण्याचा असा एक चांगला परिणाम झाला की मुलांच्या पालकांजवळ पुस्तकं पोहोचली. मुलं पालकांना पुस्तकं वाचून दाखवतात. वाचलेल्या गोष्टी त्यांना सांगतात. पालक पुस्तकं बघतात, त्यातली चित्रं बघतात. त्यामुळे पालकांची अक्षरांशी गट्टी जमायला लागली. पालकांनी लिहिते- वाचते होण्यासाठी ही खूप महत्वाची पायरी ठरली. 

आता मुलं पुस्तकं ग्रंथालयात रचून ठेवणे, ठरलेल्या नियमांची एकमेकांना आठवण करून देणे. इथे - तिथे पडलेली पुस्तके व्यवस्थित कपाटात ठेवणे अशी सर्व कामे उत्साहाने करतात. पुस्तकांशी त्यांची मैत्री होऊ लागली आहे.


- अदिती

सेंटर लीड - फेलो एज्युकेटर, मेहरूण



Comments

Post a Comment

Popular posts from this blog

हे फोटोज का महत्त्वाचे आहेत????

-
Image
जर तुम्ही ऑक्टोबर ते मार्च या दरम्यान रामपुरा, चोपडा येथे गेलात तर तुम्हाला ७०% घरांना कुलूप दिसेल. कुठे जातात हि लोकं ? तर हि जातात ऊस तोडणी साठी किंवा रस्ते बनवण्याच्या कामासाठी.  ऑक्सफॅमच्या एका रिपोर्टनुसार महाराष्ट्रात दरवर्षी साधारण १५ लाख लोकं आपल्या मुलांसोबत ऊस-तोडणीसाठी स्थलांतर करतात. याकाळात हि मुलं शालेय शिक्षण प्रक्रियेपासून दूर तर जातातच पण त्याचसोबत त्यांना अनेक समस्यांना तोंड द्यावे लागते. यातील बहुतांश मूल  आपल्या पालकांना कामात मदत करताना कळत-नकळत बाल-मजुरीत लोटली जातात. ती कधी ऊस कापण्यासाठी हातात विळा  घेतात तर कधी डांबर वाहण्यासाठी डोक्यावर टोपली. तात्पुरत्या उभ्या केलेल्या पालाच्या झोडप्यात अनेक समस्यांना तोंड देतात. कधीतरी कुटुंबातले मोठे कामावर गेलेले असताना त्या वस्त्यात एकटे राहताना शाररिक, लैंगिक छळाला सामोरे जातात. रामपुरात वर्धिष्णू सामाजिक संस्थेच्या अंतर्गत सुरु असलेल्या आमच्या आनंदघरातील शुभम आणि कालूसिंग या आमच्या फेलोजना ज्यावेळी हे कळलं कि आनंदघरातली १६ मुलं  त्यांच्या पालकांसोबत स्थलांतरित होणार आहेत. त्यावेळी त्यांना मोठा धक...
Read more

Why do these photos matter the most???

-
Image
If you visit Rampura in Chopda Taluka of Jalgaon District between October to April, you will see locks to almost 70% of the households. Where do these people go? These elders migrate with their entire family to Raigad to work as Sugarcane Cutters, they also go to work for road constructions. Children also migrate with their parents during this period. In these 6 months children help their family in everything they do. They cut sugar-cane, they help them lift buckets of sand, tar. Not having access to schools or education is just a tip of the ice-berg. Children faces under-nourishment, health-issues, physical-verbal-sexual abuse during this period. Our Fellows were very much disturbed when they got to know that almost 16 children from Chopda Anandghar are going to migrate with their parents. From the next day they started having dialogue with parents to understand why they are migrating and if there is any possibility of them not going. They were constantly going to their houses to conv...
Read more