VARDHISHNU

  प्रश्न वस्तीतले… आम्ही जळगावातील एका वस्तीत काही माहिती गोळा करण्यासाठी फिरत होतो. दुपारची वेळ होती. अचानक बाजूच्या घरातून आरडाओरडा सुरु झाला. इतरांसाठी ही कौटुंबिक भांडणं हा कायमचाच भाग, पण आमच्यासाठी मात्र हे सगळचं नवीन होतं. थोड्याच वेळात घरात भांडणारे नवरा - बायको बाहेर आले. त्या ताईच्या हातात एक तान्ह बाळ होतं. नवऱ्याने प्रचंड दारू पिलेली होती. अचानक त्याने तिच्या हातातलं ते बाळ हिसकावून घेतलं आणि जमिनीवर फेकून दिलं. आता आजूबाजूचे लोकं त्याला पकडायला आणि बाळाला सांभाळायला धावले. काय घडतंय हे न समजण्यापलीकडे गेलेले आमचे पाय मात्र तिथेच थिजून गेले. सुदैवाने बाळाला काही झालं नव्हत. समाजातल्या या दुसऱ्या काळोख्या बाजूशी आमची पहिली ओळख होत होती. मुलांसोबत काम करायला सुरुवात करून काही दिवस झाले होते. आम्ही मुलांना शिकवत होतो आणि अचानक आनंदघरातला एक चिमुरडा धापा टाकतच आनंदघरात आला. प्रचंड रडत,’दादा लवकर घरी चाला. माह्या-बाप मायले मारी राहिलाय.’ त्याच्या बोलण्यात जी भीती होती ती बघून आम्ही पळतच त्याच्या घरी गेलो. आम्ही येतोय याची चाहूल लागलेला त्याचा बाप घरातून निघून गेला होता. त्या...

  सिसीफसची दंतकथा आपल्यापैकी अनेकांना माहिती असेल. सिसीफसला एक शिक्षा देण्यात आली होती. त्या अंतर्गत त्याला दररोज एक मोठा दगड ढकलत-ढकलत डोंगरावर घेऊन जायचा असतो. दररोज भल्या पहाटे Sisyphus हा दगड डोंगरावर ढकलायला सुरुवात करत असतो. दुपार होईपर्यंत Sisyphus ज्यावेळी डोंगराच्या माथ्यावर पोहोचतो त्याचवेळी त्याच्या शिक्षेच्या दुसऱ्या भागाची सुरुवात होत असते. ज्या क्षणी Sisyphus दगडावरचा हात सोडतो त्याचक्षणी तो दगड पुन्हा एकदा त्या डोंगरावरून घरंगळत पायथ्याशी येतो. दुसऱ्या दिवशी सकाळी Sisyphus पुन्हा एकदा दगड लोटायला सुरुवात करतो. कधीही अंत नसलेली अशी ही  शिक्षा होती.  ही काल्पनिक कथा असली तर आजच्या काळात आपल्या अवती-भोवती असे अनेक Sisyphus प्रत्यक्ष आपल्या शहरात,गल्लीत फिरत असतात, फक्त आपलं त्यांच्याकडे लक्ष नसतं इतकंच आणि आपण त्यांना Sisyphus म्हणून नाही तर कचरा वेचणारे, वेठबिगारी करणारे, हातमजुरी करणारे म्हणून ओळखतो. हातावर पोट असलेली ही लोकं. कचरा वेचक समुदायाशी माझा पहिला संबंध आला ज्यावेळी जळगावातील वासंती दिघे मॅडम याच्या मदतीने आम्ही शहरातील कचरा वेचकांचे सामाजिक आर्थिक...

  तुमच्या नजरेसमोर एका ६ वर्षीय मुलीचा चेहरा आणा. पहाटे ०४:०० - ०४:३० वाजता तिचा दिवस सुरु होतो ज्यावेळी तिची आई तिला स्वयंपाकात मदत करण्यासाठी उठवते. कारण ५ वाजता त्यांना घराबाहेर पडायचं असत. खांद्यावर एक पिशवी घेऊन त्या दोघीही घराबाहेर पडतात. त्यानंतर साधारण ७/८ त्या शहरातल्या विविध रस्त्यांवर कचरा-पेट्यांमध्ये त्या जगणं शोधत फिरतात. तिथेच एखादी जागा शोधून ते बांधून आणलेलं, थंड झालेलं अन्न त्या खातात. साधारण २ वाजता घरी येण्यापूर्वी अनेकदा त्या मुलीच्या हाता-पायांना कचऱ्यातील टोकदार वस्तूंमुळे जखमा खालेल्या असतात किंवा खरचटलेलं असत. अनेकदा रत्यावर कचरा-पेटीत, डम्पिंग ग्राउंडवर कुत्र्यांपासून पळाव लागतं. कधीतरी कुणीतरी चोरी करायला आलेत का असा संशय घेऊन ओरडत, शिव्या घालत, कधीतरी हात देखील उगारत. घरी आल्यावर (कधीतरी) हात-पाय धुवायचे आणि गल्लीतल्या इतर मुला-मुलींसोबत बाहेर हिंडायला पडायचं. त्या मित्र-मैत्रिणींपैकी अनेक जण आता गुटखा खायला लागलेले असतात. काही जणांनी गंमत म्हणून सिगारेटचा कशपण मारलेला असतो. ती संध्याकाळी घरी येते तोपर्यंत वडील कामावरून परतलेले असतात, येता येता वाटेत त्य...